Türkiye’de 14 Mayıs’ta yapılacak seçimlerde Cumhurbaşkanlığı için dört aday yarışacak. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin birinci çeşidinde yüzde 50+1’e ulaşılamazsa ikinci tıp 28 Mayıs’ta gerçekleşecek.
Seçimler yaklaşırken yapılan anketler birbirinden farklı sonuçlar veriyor. Pekala bu anket sonuçları ne kadar emniyetli? Uzmanlar yanıtladı. DW Türkçe’den Pelin Ünker’in sorularını yanıtlayan uzmanlar, anket sonuçları konusunda uyarıyor.
Kamuoyuna yansıyan anket sonuçları birbirinden büyük farklılıklar gösterebiliyor. Uzmanlara nazaran bu durum Türkiye’deki seçim anketlerinin bilimsel standartlara dayanmadığının bir göstergesi.
MAK, Türkiye Raporu, Yöneylem, Asal Araştırma, AR-G Araştırma, Bulgu, Aksoy ve SAROS araştırmanın son anketlerine nazaran AKP en fazla oy alan parti olurken, PİAR, ALF, Themis Araştırma’nin anketlerinde CHP birinci sırada yer alıyor.
ORC’ye nazaran Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu yüzde 53,1, Cumhur İttifakı’nın adayı Recep Tayyip Erdoğan yüzde 42,3 oy alırken MetroPoll’ün son anketinde Cumhur İttifakı’nın oyu yüzde 42,1, Millet İttifakı’nın yüzde 37,6 oldu. Orthus Araştırma ve Danışmanlık şirketinin anketinde ise Recep Tayyip Erdoğan yüzde 46,4, Kemal Kılıçdaroğlu yüzde 44,9, Muharrem İnce yüzde 4,5, Sinan Oğan yüzde 0,8 oy oranına sahip.
Peki anket şirketlerinin açıkladığı bu sonuçlar alandaki durumu ne kadar yansıtıyor?
İstanbul Bilgi Üniversitesi’nden siyaset bilimci Prof. Dr. Emre Erdoğan, bunu “Gizli oy değişikliği yapabiliyorsunuz, stratejik oy verebiliyorsunuz. Bunun da vahim, sıkıntılı sonuçları olabiliyor” halinde açıklıyor.
Erdoğan’a nazaran şu anda kamuoyunda paylaşılan seçim anketlerinin birden fazla muteber değil.
Anketlerin toplumsal sorumluluğu olduğu için manipülasyona karşı milletlerarası alanda kabul görmüş bilimsel kriterlere uyulması gerektiğini söz eden Erdoğan, “Seçime bir hafta kala anket yayınlamayı bırakıyorsunuz. Daha evvel yayınlarsanız onu belirli bir künye bilgisi paylaşmak zorundasınız üzere yasa koyucunun koyduğu kimi önlemler var. Lakin kimse umursamıyor” dedi.
Sabancı Üniversitesi’nden siyaset bilimci Doç. Dr. Mert Moral da anket şirketlerinin öbür diğer sonuçlar açıklamasının talih olma ihtimalinin çok düşük olduğunu söyledi. Moral, “Bir ankette Adalet ve Kalkınma Partisi’nin oy oranı yüzde 40, öbüründe yüzde 28 olamaz” diye konuşuyor.
Moral’a nazaran farklı siyasi partiler tarafından finanse edildiği konuşulan anket şirketlerinin, maddi ya da ideolojik nedenlerle o partilerin lehine sonuçlar üretttiği görülüyor.
Moral “Hata hissesinin (margin of error) düşük olması için anketin öncelikle düzgün bir örneklemle yapılmış olması gerekiyor. Moral, Türkiye’de yapılan anketlerin bu alanda sınıfta kaldığını tabir ediyor.
Erdoğan, “Kamuoyunun eriştiği araçlarla yapılan anket çalışmalarının büyük bir kısmı temsili değil. Türkiye’yi temsil etmiyor. Temsil etmediği için de genelleme yapılamaz” diyor.
Moral, bilimsel prosedürlerle yapılan anketlerin çok maliyetli olduğuna da işaret ediyor. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nden rastlantısal gereğince büyük bir örneklem çekilebildiğini söz eden Moral, “Bununla ilgili yüz yüze görüşmelerle yapmak çok maliyetli işler. Anket yapılacak kişi adreste yoksa bir daha o adrese gitmeniz gerekiyor” diyor.
Emre Erdoğan’a nazaran seçim sonucunu hakikat iddia etmek akademik açıdan bilimsel bir sonuç üretildiği manasına gelmiyor. Kamusal bir sıkıntı olduğu için bu araştırmaları kimin finanse ettiğinin değerli olduğunun vurgulayan Erdoğan, Avrupa ve Amerika’da bunun birinci kriter olduğunu Türkiye’de ise buna dikkat edilmediğini aktarıyor. Erdoğan, Türkiye’deki şirketlerin yalnızca birkaç adedinin finansman kaynağını açıkladığını söylüyor: “O bilgi taraflıdır. Tarafsız değildir. Hakikat olsa bile taraflıdır.”
Kamuoyuna seçimlerle ilgili araştırma sonucu sunan şirketlerin araştırma dalından olmadığını söyleyen Erdoğan, kökü 70’lere dayanan Türkiye’nin en büyük araştırma şirketlerinin hiçbirinin seçim anketi sonucu açıklamadığını belirtiyor. Erdoğan, “Sadece seçim periyotları ortaya çıkan, kamuoyuna istenmeyen bilgi sunan, bunun karşılığında da ya partilerden ya da adaylardan iş alan ve ünlü olan birtakım şahıslar var. Türkiye’de bence temel sorun araştırma şirketleriyle bu merdiven altı kuruşları ayırt etmeyi bilmek. Medya bilmiyor” diye konuşuyor.