Gülsen Solaker
Türkiye ile ABD ortasında F-16 savaş uçağı alımı ve modernizasyonu ile ilgili görüşme süreci devam ederken, Türkiye’den bir parlamento heyetinin yeni yılın birinci aylarında Washington’a giderek son seçimlerle yenilenen Kongre nezdinde temaslarda bulunması bekleniyor.
Türkiye’nin Rus üretimi S-400 hava savunma füzelerini alması ve F-35 programından çıkartılmasının akabinde ABD’li Lockheed Martin tarafından üretilen 40 adet F-16 savaş uçağı ve 79 adet F-16 modernizasyon kiti satın alınması için ABD ile Ekim 2021’de teknik görüşme süreci başlatılmıştı.
ABD idaresinin bu satışa sıcak baktığı bilinirken, bir diğer tesirli faktör ise ABD Kongresi. ABD Senatosu Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Bob Menendez Türkiye’ye F-16 savaş uçağı satışına karşı olduğunu pek çok defa tekrarlamıştı. Satışın gerçekleşmesi için Kongre’de bir senatörün bile itiraz etmemesi gerekiyor fakat idare çok değerli durumlarda isterse bu kademeyi baypas edebiliyor.
Kasım 2022’de yapılan ABD ara seçimlerinde Kongre yenilenmiş, lakin Ankara’nın beklentisinin bilakis Demokratlar Senato’daki çoğunluğunu korumuştu.
DW Türkçe’nin edindiği bilgilere nazaran Türkiye’den bir parlamento heyetinin Ocak ayı sonlarında Washington’a giderek yenilenen Kongre nezdinde temaslarda bulunması planlanıyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da mevkidaşı Antony Blinken ile görüşebileceği belirtiliyor.
En son geçen Mayıs ayında TBMM Dışişleri Komisyonu Başkanı Akif Çağatay Kılıç başkanlığında bir parlamento heyeti ABD’ye giderek temaslarda bulunmuştu.
Çağaptay: İki ülke ilgilerinin olumlu seyri önemli
F-16’larla ilgili sürecin 2023’le bir arada hızlanması bekleniyor. DW Türkçe’ye sürece dair değerlendirmelerde bulunan Washington Enstitüsü Türkiye Araştırmaları Programı Yöneticisi Soner Çağaptay, Demokrat Parti üyesi Senatör Menendez’in satışa itirazının devam ettiğini lakin idarenin istemesi durumunda bunu aşma prosedürü de bulunduğunu söylüyor.
Kongre’nin bütçesinde F-16’larla ilgili konulan koşulların kaldırılmasının olumlu bir gelişme olduğunu hatırlatan Çağaptay, bunun Beyaz Saray’ın da devreye girmesi ile mümkün olabildiğini lakin Menendez’in karşı çıkmasının kıymetli olduğunu zira tek bir senatörün dahi bu cins silah satışlarını engelleyebildiğini belirtiyor.
Ancak son devirde idarenin bu itirazı baypas etmeye çalışabileceği de Ankara’da lisana getirilen bir konu.
Kongre’yi baypas etmek mümkün
Çağaptay, bu baypas yolunun teknik olarak kimi durumlarda mümkün olabildiğini söyleyerek, idarenin bir silah satış mutabakatını Kongre’ye resmi istek olarak iletmesi durumunda Kongre’nin bu isteğe ‘hayır’ demesi için ortak oturum yapması ve iki kanadın ortak oturumunda çoğunluk kararının ‘hayır’ çıkması gerektiğini kaydediyor. ABD idaresinin Birleşik Arap Emirlikleri’ne silah satışı konusunda bu usulü kullandığını ve Kongre’yi baypas ettiğini söyleyen Çağaptay, lakin bunun çok sık kullanılan ve çok tercih edilen bir yol olmadığını da vurguluyor.
Beyaz Saray’ın bu satışı istediğini düşündüğünü söyleyen Çağaptay, şöyle konuşuyor:
“Bu süreçte önümüzdeki sene başında teknik ayrıntılar sonuçlandırılabilir. Resmi olarak Beyaz Saray bu isteği Kongre’ye sunmaya hazır hâle o vakit gelecek. O etapta Türkiye-ABD ilgilerinde Washington’un bakış açısına nazaran problemli diğer başlık noktaları olursa, mesela İsveç’in NATO’ya girişi ya da Suriye’ye yeni bir harekât üzere, bu durumda idare herhalde bu satışı, bu türlü kendisine siyasi olarak biraz da sorun yaratacak bir metot üzerinden gerçekleştirmeyebilir.”
İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üyelikleri Türkiye tarafından hala onaylanmadı.
Çağaptay, şu andaki görünümün idarenin bu satışı gerçekleştirmek istediği halinde olduğunu belirterek, “Türkiye-ABD münasebetlerindeki düzgünleşme havası devam ederse ve Suriye ya da NATO genişlemesi bazlı bir kriz çıkmazsa ben Menendez’in itirazına karşın Biden’in bu isteği Kongre’ye yollayacağını ve yollaması durumunda da Menendez’in çoğunluğu yanına alamayacağını düşünüyorum” diye konuşuyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, birkaç hafta evvel yaptığı bir açıklamada “Türkiye’nin kıymetli bir NATO müttefiki olarak rolünü sürdürmesi için muhtaçlık duyduğu savunma yeteneklerine sahip olmasını sağlamaya çalışıyoruz” demişti.